Tularemia - groźna choroba odzwierzęca. Objawy, diagnostyka i leczenie (2024)

Tularemia to choroba zakaźna odzwierzęca, przenoszona najczęściej przez gryzonie. Choć wydaje się nam, że ze strony bakterii nic nam już nie grozi, bo antybiotyki rozprawią się z każdym rodzajem – Francisella tularensis sprawia, że kwestię bezpieczeństwa trzeba przemyśleć jeszcze raz. Naukowcy zaliczają tę bakterię do kategorii A – czynników biologicznych najwyższego ryzyka, to znaczy drobnoustrojów o takiej zjadliwości, że mogą być wręcz stosowane jako… broń biologiczna.

Tularemia – groźniejsza niż broń | Shutterstock

SPIS TREŚCI

• Pałeczki tularemii
• Występowanie pałeczki tularemii
• Objawy tularemii
• Diagnostyka i leczenie tularemii

Pałeczki tularemii

Ta mała, nieruchliwa pałeczka udowadnia bowiem naukowcom i medycznemu światu, że bakterie potrafią być bardziej niebezpieczne, niż się nam wydaje. Dlaczego? Z dwóch powodów. Po pierwsze – ma niezwykłe właściwości biochemiczne, pozwalające jej doskonale oszukać nasz układ odp*rnościowy i przełamać jego bariery. Posiada zdolność do intensywnego namnażania się – dlatego do zakażenia i poważnych kłopotów wystarczy zaledwie dziesięć bakterii. Po wniknięciu do organizmu tak szybko i sprawnie tworzą cała armię, że nie potrzebują atakować koloniami. A kiedy już zagości w organizmie, potrafi hamować tzw. wybuch tlenowy, którym organizm próbuje w pierwszym rzędzie oszołomić bakterię (wybuch taki zabija skutecznie bakterie beztlenowe).

Potrafi też tak manipulować odp*rnością organizmu, że w miejscu wniknięcia nie dochodzi do stanu zapalnego, a więc organizm nie reaguje natychmiast na wtargnięcie intruza. A nawet, jeśli reaguje, bakteria jest odp*rna na działanie części mechanizmów obronnych. Co więcej – potrafi sforsować błony komórkowe, dostając się do wnętrza komórek, dzięki czemu znajduje łatwy „transport” w głąb organizmu. Najpierw wędrują do węzłów chłonnych, gdzie powiększają swoje szeregi, by wraz z krwią powędrować dalej - do płuc, opłucnej, śledziony, wątroby czy nerek, powodując powstanie ostrego stanu zapalnego.

Występowanie pałeczki tularemii

Choć Francisella tularensis nie wytwarza przetrwalników (nie jest w stanie przetrwać długo poza organizmem nosiciela), jest wrażliwa na wysoką temperaturę (ginie przy 56 stopniach Celsjusza i to już po 10 minutach), wysuszenie, promienie UV i większość środków dezynfekcyjnych, mimo to łatwo się nią zarazić. Dlaczego? Bo występuje dość powszechnie, zwłaszcza tam, gdzie są żywe zwierzęta. W chłodnym, wilgotnym środowisku utrzymuje się dość długo – a więc tam, gdzie jest woda, gleba, słoma czy siano ma idealne warunki do przyczajenia się.

Dlatego w warunkach naturalnych tularemia (łac. tularaemia) występuje prawie wyłącznie na wsi. W krajach cywilizowanych Europy i Ameryki za głównych nosicieli, przekazujących człowiekowi tę bakterię, uważa się myszy, szczury, nornice, wiewiórki, króliki i zające. Jednak to nie koniec – tularemię przenoszą także stawonogi: kleszcze, muchy i komary (te ostatnie na szczęście najrzadziej).

Niebezpieczne są zwłaszcza ukąszenia kleszczy – wtedy w miejscu ukąszenia powstają rumieniowate grudki, powiększające się w ciągu dwóch dni, zmieniające w krosty, a następnie we wrzody. Te z kolei po jakimś czasie mogą zmienić się w czarny strup, otoczony rumieniem. Charakterystyczne dla tularemii jest pojawienie się objawów grypopodobnych po mniej więcej 3-6 dniach. To najczęstsza postać choroby, na szczęście zakażenie przez kontakt z kleszczem rzadko ma przebieg śmiertelny.

Ale tularemia może wniknąć też do organizmu drogą wziewną (przez wdychanie oparów, zawierających bakterię, np. unoszących się nad sianem), na skutek kontaktu z zakażonym zwierzęciem lub jego odchodami, z zakażoną ziemią, wodą lub żywnością. Na szczęście nie przenosi się z człowieka na człowieka, dlatego nie trzeba chorych izolować od innych ludzi czy rodziny.

Objawy tularemii

Tularemia przybiera różne formy i objawy – w zależności od drogi zakażenia. Wspólne jest jedno: początek choroby jest z reguły nagły, bo po krótkim i bezobjawowym okresie wylęgania (czyli 3-5 dni od zakażenia, choć zdarza się, że okres inkubacji trwa aż do 3 tygodni) pojawiają się dreszcze, wysoka gorączka (powyżej 38 stopni), bóle głowy i/lub gardła, poczucie ogólnego rozbicia, osłabienie, bóle mięśni. Tularemia może powodować zapalenie spojówek, suchy kaszel, uczucie duszności i ból za mostkiem; a wszystko w towarzystwie powiększonych węzłów chłonnych, utraty apetytu, spadku wagi i osłabienia.

Jeśli do zakażenia tularemią doszło w obrębie układu pokarmowego, choroba przebiega z wymiotami i biegunką. Jeśli zaraziliśmy się przez wdychanie bakterii, dochodzi do najcięższej postaci tularemii: śródmiąższowego zapalenia płuc. Tę postać trzeba leczyć koniecznie i jak najszybciej, bo nieleczona prowadzi do śmierci u 30-50 proc. chorych!

Jeśli zaraziliśmy się drogą pokarmową, obok zapalenia żołądka i jelit (prowadzi nawet do wrzodziejącego zapalenia jelit), może powodować także postać anginową, gdzie bakterie powodują wysiękowa zapalenia gardła lub jamy ustnej, czasem z owrzodzeniem błony śluzowej. Zdarza się nawet postać oczna, choć rzadka. Dochodzi do niej gdy zatrzemy oczy brudnymi rękoma, na których znajdują się bakterie. Dochodzi wtedy do powstania wrzodów i guzków na spojówkach, w towarzystwie powiększenia węzłów chłonnych.

Diagnostyka i leczenie tularemii

Tularemia jest podstępna, bo daje mało specyficzne objawy. Często można ją pomylić z atypowym zapaleniem płuc, paciorkowcowym zapaleniem płuc, grypą, anginą, zakażeniem przez Haemophilus influenzae i inne drobnoustroje.

Aby uzyskać pewność, że to zakażenie przez Francisella tularensis trzeba pobrać materiał tkankowy z zakażonego miejsca - z plwociny, zeskrobin skórnych, węzłów chłonnych, próbki krwi, próbki moczu, wymaz z gardła, płyn opłucnowy, a nawet wycinka z wątroby, śledziony, nerek lub płuc – i zbadać je laboratoryjnie.

Jeśli diagnoza się potwierdzi, choremu podaje się antybiotyki, zwłaszcza lek o nazwie streptomycyna, ale bakteria ulega także aminoglikozydom, fluorochinolonom i tertracyklinom. Natomiast jest op*rna na penicyliny i makrolidy – dlatego trzeba mądrze dobrać lek, żeby zabić bakterię, a nie osłabiać chorego niepotrzebnym leczeniem. Terapia trwa ok. dwóch tygodni, lecz na szczęście chorzy czują znaczną poprawę już po 48 godzinach od jej rozpoczęcia, jeśli antybiotyk został dobrze dobrany.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca.

Bądź na bieżąco! Obserwuj nas w Wiadomościach Google.

Treści z serwisu Medonet mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem a jego lekarzem. Serwis ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.

• Print Icon
• Mail Icon